Szczawiany: Czym są? Jak wpływają na zdrowie? Czy są groźne?

Szczawiany to organiczne związki chemiczne, które znajdują się w pożywieniu jako sole kwasu szczawiowego. Substancje te występują w formie soli rozpuszczalnych (szczawiany potasu i sodu) oraz nierozpuszczalnych (szczawiany wapnia). Istnieją dwa źródła szczawianów w organizmie - egzogenne (z pożywienia) i endogenne (powstają samoistnie w organizmie). Źródłem szczawianów są takie rośliny jak szczaw, szpinak, rabarbar, szparagi czy kapusta. Jego spore ilości znajdziemy też w czarnej i zielonej herbacie, kawie, burakach, borówce, malinach, cytrynach, papryce i ciemnych winogronach.

Większość szczawianów (90 proc.) powstaje jednak na skutek przemian metabolicznych zachodzących w wątrobie. Mogą być skutkiem ubocznym przemiany materii różnych substancji, np. witaminy C. Szczawiany określa się mianem substancji antyodżywczych, gdyż ich nadmierna ilość może prowadzić do zaburzeń wchłaniania cennych związków.

Obecność szczawianów w moczu nie jest niczym groźnym, gdyż to naturalny skutek diety. Jednak powinno być ich niewiele - norma szczawianów wapnia w moczu wynosi 10-35 mg/dobę. Częste spożywanie produktów bogatych w kwas szczawiowy prowadzi do nadmiaru szczawianów w organizmie, który z kolei może niekorzystnie wpływać na zdrowie. Szczawiany krystalizują się zazwyczaj, gdy mocz ma kwaśne pH i gdy w organizmie jest dużo magnezu, wapnia, cytrynianów i mukopolisacharydów. Kwas szczawiowy wiąże magnez i wapń, a przez to zmniejsza ich wchłanianie do organizmu. Niedobór wapnia przy równoczesnej niedostatecznej ilości witaminy D może skutkować zmniejszeniem się mineralizacji kości i zwiększać ryzyko osteoporozy.

Zbyt duża kryształków szczawianów w organizmie może odkładać się w nerkach i drogach moczowych w postaci złogów, a to przyczynia się do powstawania kamieni nerkowych i rozwoju kamicy nerkowej (nazywanej kamicą szczawianową). Początkowo złogi tworzące się z kryształków szczawianu mogą nie dawać żadnych objawów. Jednak gdy kamienie się powiększą i zaczną przemieszczać się do dróg moczowych, może wystąpić kolka nerkowa, która objawia się silnym bólem w dole pleców, gorączką, a nawet wymiotami. Jeśli mocz ma ciemny, brunatny kolor, a badania wykażą podwyższony poziom kryształków szczawianów wapnia, może to świadczyć o stanie zapalnym nerek.

Nadmiar szczawianów w organizmie ogranicza wchłanianie magnezu, a przez to może wywoływać skurcze mięśni i zaburzać prace układu nerwowego. Szczawiany utrudniają również przyswajanie żelaza, co grozi anemią. Ponadto nadmierna ilość tych związków w organizmie jest szkodliwa dla mężczyzn, gdyż może zwiększać u nich ryzyko bezpłodności. Oprócz tego szczawiany osłabiają układ odpornościowy, sprzyjają zapaleniu stawów i zaburzeniom pracy serca.

Nie da się całkowicie wyeliminować obecności szczawianów w organizmie, ale można zredukować ich szkodliwe działanie. Nie warto rezygnować z takich produktów jak szpinak czy rabarbar, bo obfitują one w cenne składniki mineralne. Najlepiej jednak nie przesadzać z ich ilością i spożywać mniej niż 40-50 g szczawianów na dobę. Ilość kwasu szczawiowego można zmniejszyć nawet o połowę, jeśli przed spożyciem produktów w niego bogatych najpierw je ugotujemy.

Z pożywienia zawierającego szczawiany powinny zrezygnować osoby z kamicą szczawianową, nieprawidłową pracą nerek, osteoporozą oraz z zaburzeniami gospodarki mineralnej organizmu. Niekorzystny wpływ szczawianów na zdrowie można też zniwelować, przyjmując duże ilości płynów (przynajmniej dwa litry dziennie). Dietę należy również uzupełniać w wapń (znajdziemy go m.in. w produktach mlecznych) oraz błonnik (zmniejsza wchłanianie kwasu szczawiowego). 

Zobacz nowe artykuły w promocyjnych cenach na ding.pl